Thế nào là người đại diện của đương sự trong tố tụng dân sự? Sau đây, VIETLAWYER sẽ giúp quý đọc giả tìm hiểu.
1. Khái niệm người đại diện của đương sự trong tố tụng dân sự
Trước tiên, về khái niệm đại diện, “Đại diện” là việc cá nhân, pháp nhân (sau đây gọi chung là người đại diện) nhân danh và vì lợi ích của cá nhân hoặc pháp nhân khác (sau đây gọi chung là người được đại diện) xác lập, thực hiện giao dịch dân sự. Điều luật trên quy định cho phép trong những trường hợp cá nhân, pháp nhân không có hoặc không đủ điều kiện để xác lập và thực hiện giao dịch dân sự thì có thể thông qua cá nhân, pháp nhân khác xác lập và thực hiện giao dịch đó. Vì thế: Đại diện là quan hệ giữa một bên là người đại diện với bên kia là người được đại diện, theo đó, người đại diện nhân danh và vì lợi ích của người được đại diện để xác lập, thực hiện giao dịch dân sự trong phạm vi đại diện.
Về khái niệm đương sự, “Đương sự trong vụ việc dân sự” là người tham gia tố tụng để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình hoặc bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước thuộc lĩnh vực mình phụ trách do có quyền, nghĩa vụ liên quan đến vụ việc dân sự.
Về khái niệm người đại diện của đương sự, “Người đại diện của đương sự” là người tham gia tố tụng thay mặt đương sự thực hiện các quyền, nghĩa vụ tố tụng để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho đương sự trước toà án. Khoản 1 Điều 85 Bộ Luật Tố tụng dân sự năm 2015 (BLTTDS 2015) quy định về người đại diện như sau: “Người đại diện trong tố tụng dân sự bao gồm người đại diện theo pháp luật hoặc theo ủy quyền. Người đại diện có thể là cá nhân hoặc pháp nhân theo quy định của bộ luật dân sự”.
2. Đặc điểm của người đại diện
Sau khi đã nghiên cứu và phân tích, có thể kết luận đặc điểm của người đại diện như sau:
Thứ nhất, Người đại diện của đương sự có thể là cá nhân hoặc pháp nhân nhưng thực tế thường là cá nhân có đủ năng lực hành vi tố tụng dân sự. Vai trò là người thay mặt cho đương sự tham gia các quan hệ pháp luật tố tụng dân sự, người đại diện của đương sự trong tố tụng dân sự (TTDS) sẽ trực tiếp thực hiện các quyền và nghĩa vụ tố tụng của đương sự. Bởi vậy, người đại diện thường là cá nhân có đủ năng lực hành vi TTDS. Pháp luật TTDS hiện hành có quy định các trường hợp cơ quan, tổ chức khởi kiện để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người khác cũng được xem là người đại diện cho đương sự, ví dụ: cơ quan dân số, gia đình, trẻ em, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam,… nhưng vẫn phải có người đại diện cho tổ chức là cá nhân tham gia TTDS. Để là người đại diện, cá nhân phải có đủ năng lực, nhận thức để tự mình xác lập, thực hiện các quyền cũng như nghĩa vụ liên quan trong TTDS. Cụ thể, cá nhân này phải đáp ứng các điều kiện về độ tuổi, khả năng nhận thức, làm chủ hành vi của mình mà pháp luật quy định thì mới có thể trở thành người đại diện cho đương sự trong TTDS. Ngoài ra còn trường hợp cá biệt, tại khoản 3 Điều 138 BLDS quy định người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi có thể là người đại diện theo ủy quyền.
Thứ hai, Người đại diện của đương sự tham gia tố tụng nhằm mục đích bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho đương sự, vì lợi ích của đương sự. Vốn dĩ người đại diện của đương sự không phải chủ thể của quan hệ pháp luật nội dung tranh chấp mà họ tham gia tố tụng nhằm mục đích bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho đương sự, vì lợi ích của đương sự, thực hiện thay đương sự các quyền và nghĩa vụ tố tụng. Do đó, người có quyền, lợi ích, nghĩa vụ đối lập với đương sự sẽ không được tham gia tố tụng với tư cách là người đại diện của đương sự. Cũng vì đó, nếu người đại diện có quyền và lợi ích đối lập với đương sự thì mục đích tham gia tố tụng của người đại diện sẽ không còn nữa.
Thứ ba, Người đại diện tham gia quan hệ tố tụng trên cơ sở quan hệ đại diện và nhân danh đương sự thực hiện các quyền và nghĩa vụ TTDS của đương sự. Người đại diện thường không tự có tư cách tố tụng, tư cách đó chỉ có được khi pháp luật quy định trong một số trường hợp nhất định hoặc được đương sự trao cho họ thông qua các cơ chế về đại diện. Ngoài ra cá nhân không được để người khác đại diện cho mình nếu pháp luật đã quy định họ phải tự mình xác lập, thực hiện giao dịch đó.
Thứ tư, Quyền và nghĩa vụ TTDS của người đại diện của đương sự phụ thuộc vào quyền và nghĩa vụ của đương sự và bản chất của quan hệ đại diện. Vì là thay mặt đương sự thực hiện các quyền, nghĩa vụ tố tụng của đương sự thông qua quan hệ đại diện, do đó, quyền và nghĩa vụ của người đại diện phụ thuộc vào nội dung quyền, nghĩa vụ tố tụng của đương sự. Quyền, nghĩa vụ tố tụng của những đương sự ở vị trí tố tụng khác nhau thì người đại diện cũng khác, theo đó người đại diện của từng loại đương sự khác nhau thì phải thực hiện các quyền và nghĩa vụ tố tụng khác nhau. Ví dụ, người đại diện của nguyên đơn thực hiện các quyền và nghĩa vụ tố tụng của nguyên đơn và người đại diện của bị đơn thực hiện các quyền và nghĩa vụ tố tụng của bị đơn. Bởi vì quan hệ đại diện rất đa dạng nên người đại diện sẽ được thực hiện các quyền và nghĩa vụ tố tụng của đương sự ở các mức độ khác nhau. Đơn cử, trong quan hệ đại diện theo ủy quyền thì người đại diện sẽ chỉ thực hiện quyền, nghĩa vụ tố tụng theo phạm vi ủy quyền mà đương sự đưa ra; hay trong quan hệ đại diện theo pháp luật, người đại diện được thực hiện các quyền, nghĩa vụ tố tụng theo quy định của pháp luật.
Trên đây là chia sẻ của Công ty Luật VietLawyer. Với kinh nghiệm nhiều năm trong mọi lĩnh vực pháp lý nếu khách hàng là cá nhân, tổ chức có nhu cầu tư vấn các vấn đề liên quan đến pháp lý khác, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua website https://vietlawyer.vn/
