Câu 1 (trang 66 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):
Thơ là tiếng nói bộc lộ tình cảm, đồng thời là một hình thức giao tiếp nghệ thuật. Nói với con, đương nhiên chủ thể của lời nói là “cha”, và đối tượng tâm tình trước hết là “con”. Nhưng là một tác phẩm nghệ thuật, bài thơ còn là lời trò chuyện với người đọc rộng rãi – những người có thể đồng cảm sâu sắc với chủ thể trữ tỉnh về những vấn đề được nói tới.
Câu 2 (trang 66 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):
Qua lời căn dặn, tâm tình, cha muốn con khắc ghi:
- Luôn nhớ về tình cảm của cha mẹ, của gia đình mình.
- Luôn yêu mến, tự hào về quê hương, xứ sở.
- Luôn ý thức được những phẩm chất cao quý của “người đồng minh” (những con người của quê hương).
- Sống có cốt cách để xứng đáng là người con của quê hương.
Câu 3 (trang 66 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):
- Mối quan hệ giữa “con” với gia đình là quan hệ hết sức tự nhiên và sâu sắc. Con được cha mẹ sinh ra, nuôi dưỡng, bao bọc. Bước đi chập chững, tiếng nói đầu đời của con đem đến cho cha mẹ niềm vui, hạnh phúc (Một bước chạm tiếng nói/ Hai bước tới tiếng cười). Trên từng bước trưởng thành của con, đều có sự bảo ban và ánh mắt dõi theo đầy hi vọng của cha mẹ (Lên đường Không bao giờ nhỏ bé được Nghe con
- Mối quan hệ giữa “con” với quê hương: Quê hương không chỉ là nơi con được sinh ra, lớn lên, mà còn là nơi hun đúc, nuôi dưỡng nghị lực sống và tâm hồn con (Đan lờ cài nan hoa/ Vách nhà ken câu hát; Rừng cho hoa Con đường cho những tấm lòng: Còn quê hương thì làm phong tục). Đặc biệt, nói đến quê hương là nói đến những con người xứng đáng là mẫu hình về mọi mặt cho con noi theo để trưởng thành
Câu 4 (trang 66 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):
Qua những lời tâm tình với con, người cha (chủ thể trữ tình) muốn con thấu hiểu những vẻ đẹp tâm hồn và sức sống mãnh liệt, bền bỉ của “người đồng mình”. Vẻ đẹp đó thể hiện ở các khía cạnh sau:
- Những con người đáng yêu vì nét tài hoa, lãng mạn và đời sống tâm hồn phong phú (Người đồng mình yêu lắm con ơi/ Đan lờ cài nan hoa/Vách nhà ken câu hát).
- Những con người có ý chí, nghị lực sống mãnh liệt (Người đồng mình thương lắm con ơi/ Cao đo nỗi buồn/ Xa nuôi chí lớn)
Những con người chân chất, giản dị, nhưng có cốt cách cao quý (Người đồng mình thô sơ da thịt/ Chẳng mấy ai nhỏ bé đầu con).
- Những con người chịu thương chịu khó, sống gắn bó và hết lòng xây đắp quê hương (Sống trên đá không chê đá gập ghềnh/ Sống trong thung không chê thung nghèo đói/ Sống như sông như suối/ Lên thác xuống ghềnh/ Không lo cực nhọc; Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương).
→ Trong những chuyến “lên đường” của con, người cha muốn con phải thấu hiểu, yêu thương và tự hào về “người đồng mình”, sống có cốt cách cao đẹp, xứng đáng là người con của quê hương, xứ sở
Câu 5 (trang 66 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):
NGHỆ THUẬT CỦA BÀI THƠ “NÓI VỚI CON”
Yếu tố nghệ thuật
Các dòng thơ thể hiện
Giá trị biểu đạt
Dùng các kiểu câu có cấu trúc giống nhau
+ Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
+ Người đồng mình yêu lắm con ơi
Người đồng minh thương lắm con ơi
+ Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chó lớn
+ Sống trên đã không chê đá gập ghềnh
Sống trong thang không chê thung nghèo đói
Tạo nên lối nói riêng, nhấn mạnh cảm xúc của chủ thể trữ tình và đặc điểm của đối tượng được tái hiện.
Cách nói cụ thể, hình tượng
+ Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười
+ Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
+ Người đồng minh tự đục đá kê cao quê hương
Thể hiện những cảm xúc, suy nghĩ sinh động, cụ thể, giàu tính trực quan.
Ngôn ngữ mộc mạc, giản dị
+ Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn
+ Người đồng minh thô sơ da thịt
+ Con ơi tuy thô sơ da thịt
Thể hiện tình cảm chất phác, chân thực.
